2-nji tema

Süýüminiñ görnüşini kesgitlemek.

1.Esasy süýümleriñ görnüşini kesgitlemek.

2.Ýüpek süýümleriñ kesgitleniş usullary.

1.Esasy süýümleriñ görnüşini kesgitlemek.

1-nji tablisa. Süýümleriñ görnüşini kesgitlemegiñ ýollary.

Süýümiñ görnüşi	Süýümiñ guruldygy madda	Mikroskop astynda kese kesigiñ şekili	Ýakylan ýagdaýda häsiýetleri	Başga tanama aýratynlyklary
Pagta	Sellýuloza	Böwrek ýa-da noýba şekilli	Derrew we parlak ýanýar.Ýanyk kagyzyñ ysyny çykarýar. Çal reñkli küli galdyrýar.	Kükürt (sera) kislotasynda ereýär. Çyg ýagdaýda berkligi has ýokary.
Zygyr	Sellýuloz	Tertipsiz köpburçluk	Derrew we parlak ýanýar.Ýanyk kagyzyñ ysyny çykarýar.Çal reñkli küli galdyrýar.	Kükürt (sera) kislotasynda ereýär.
Ýüñ	Keratin belok (protein)	Tegelek ýa-da owal	Ýuwaş-ýuwaşdan gaýnap ýanýar. Ýanan dyrnak ysyny çykarýar.	Litiý gipohlorid haýwan beloklary eredýär. Kaustik soda hem ýüñi eredýär.
Ýüpek	Fibroin belok (protein)	Tegelegräk üçburçluk	Ýuwaş-ýuwaşdan gaýnap ýanýar. Ýanan dyrnak ysyny çykarýar.	Litiý gipohlorid haýwan beloklary eredýär. Kükürt kislota ýüpegi eredýär.
Wiskoza/modal	Sellýuloza	Islendik şekilli - filýerañ çykaryjy deşikleriñ kesigine bagly	Derrew we parlak ýanýar.Ýanyk kagyzyñ ysyny çykarýar. Çal reñkli küli galdyrýar.	Kükürt kislota sellýulozany eredýär.
Asetat	Sellýuloza asetati		Ýananda damýar, ereýär. Uksus ýaly ýakýar.	Aseton asetati eredýär.
Poliester	Polietilen tereftalat		Ýananda damýar, ereýär.
Poliamid	Polikaprolaktam, AH-duzy		Ýananda ereýär. Çal reñkli küli galdyrýar.

2-nji tablisa. Tebigy süýümleriñ gurluşy.

*Tebigy süýüm*	*Pagta – çigit süýümi*	*Zygyr –baldak süýümi*	*Ýüñ*	*Ýüpek*
Düzümi	Sellýüloza 90% Başgalar 10%	Sellýuloza 80% Başgalar 20%	Protein (belok)	Protein (belok)
Reñki	Akdan goñura çenli	Sarymtyldan çala çenli	Ak, çal, goñur, gara	Çig ýüpek – ak, sarymtyl ýa-da ýaşylrak. Gaýnadylan ýüpek – ak
Uzynlyk	10-55mm	600-1000mm	40-300mm Haýwanyñ görnüşine, gyrkymyna we bedeniñ bölegine bagly	Piledäki ýüpek 1500m çenli Keleplenen ýüpek –800-1000m Galyndy (ýitgi) ýüpek 5-25sm
Inçelik	Inçe ýa-da gaty inçe. Uzyn süýümler has inçe. Gysga süýümler has ýogyn.	Ýogyndan inçä çenli.	Inçeden ýogyna çenli, goýunyñ görnüşine bagly. Uzyn süýümler has ýogyn. Gysga süýümler has inçe.	Gaty inçe
Ýalpyldy	Mysyr pagtadan daşary hemmesi mat (pes) ýalpyldyly.	Çalaja ýalpyldaýar	Inçeligine görä dürli bolýar. Inçe süýümler mat ýalpyldaýarlar Ýogyn süýümler has gowy ýalpyldaýarlar	Çig ýüpek mat ýalpyldaýar. Gaýnadylan ýüpek gowy ýalpyldaýar.
Gurluşy	Towlylygy tertipsiz S we Z ugra üýtgeýän, ýemşik turba şekilli	Bambuk çybyk şekilli galyñlaşmalary bar	Üsti teññeler bilen örtülen	Çig ýüpek:inçe we galyñ. Gaýnadylan ýüpek:düz

3-nji tablisa. Esasy dokma süýümleriñ halkara belgilenişi we atlandyrylyşy.

*t/b*	*Kody*	*Iñlisçe*	*Germança*	*Italýança*	*Rusça*	*Türkçe*	*Türkmençe*
1	WO	Wool	Wolle	Lana	Хлопок	Ýün	Ýüñ
2	CO	Cotton	Baumwolle	Cotone	Шерсть	Pamuk	Pagta
3	LI	Linen	Flachs /leinen	Lino	Лен	Keten	Zygyr
4	CA	Hemp	Hanf	Canapa	Пеньковолокно / конопля	Kenevir	Kenep
5	JU	Jute	Jute	Jute	Джут	Jüt	Jut
6	KE	Kenaf	Kenaf	Kenaf	Кенаф	Kenaf	Kenaf
7	RA	Ramie	Ramie	Ramie	Рами	Rami	Rami
8	SI	Sisal	Sisal	Sisal	Сизаль	Sisal	Sizal
9	SE	Silk	Seide	Seta	Шелк	İpek	Ýüpek
10	VI	Viscose	Viskose	Viskoza	Вискоза	Viskoz	Wiskoza
11	AC	Acetate	Acetat	Acetato	Ацетатные	Asetat	Asetat
12	MD	Modal	Modal	Modal	Модальные	Modal	Modal
13	PR	Protein	R.Proteinfaser	Proteica	Белковые / протеиновые	r.protein	Belokly
14	ME	Metal	Metall	Metallo	Металлические	Metal	Metal
15	AS	Asbest	Asbestos	Amianto	Полипропиленовые	Asbest	Asbest
16	PA	Nylon	Polyamid	Poliammidica	Полиамидные	Poliamit	Poliamid
17	PL	Polyester	Polyester	Poliestere	Полиэфирные/полиэстер	Polyester	Poliefir/poliester
18	PU	Polyurethane	Polyurethan	Poliuretanica	Полиуретановые	Poliüretan	Poliuretan
19	PC	Acrylic	Polyacryl	Acrilica	Полиакрилонитрильные	Poliakril	Poliakril
20	PP	Polypropylene	Polypropylen	Polipropilenica	Полипропиленовые	Polipropilen	Polipropilen
21	PE	Polyethylene	Polyäthlen	Polyetilenica	Полиэтиленовые	Polietilen	Polietilen
22	EA	Elastene	Elasthan	Elastan	Эластановые	Elastan	Elastan

4-nji tablisa. Ýyllar boýunça süýümleriñ öndürilişi.

Süýümleriñ görnüşleri	Ölçeg birligi	Ýyllar
Süýümleriñ görnüşleri	Ölçeg birligi	1960	1970	1980	1990	2000	2050 (çaklama)
Ýüñ	Mln. ton	1,5	1,6	1,6	1,7	1,5	2,0
Pagta	Mln. ton	9,4	12,3	14,2	18,2	20,2	33,0
Tebigy süýümleriñ paýy	%	64,5	53,3	46,6	45,8	37,3	21,0
Himiki süýümler	Mln. ton	1,8	4,8	8,2	10,4	16,2	38,0
Paýy	%	12,0	20,5	27,1	26,2	30,0	24,0
Himiki sapaklar	Mln. ton	1,5	4,0	5,9	8,9	15,5	85,0
Paýy	%	10,1	17,1	19,4	22,7	28,7	53,0
Jemi	Mln. ton	14,6	23,2	30,3	39,8	54,1	160,0
Ýylda bolan ösüş	%	-	4,7	2,7	2,8	3,1	2,2
Ýer şaryñ ilaty	Mlrd. adam	3,0	3,6	4,4	5,3	6,1	9,2
Adam başyna düşýän süýümleriñ mukdary	Kg/adam	4,7	6,2	6,7	7,5	8,8	17,3

Barlag soraglary:

3. Esasy tebigy süýümleriñ görnüşini we gurluşyny kesgitlemegiñ usullary.