Garyşdyrmanyň maksatlary

 

1.Garyşdyrmanyñ maksatlary.

2.Garyndylara baha bermek.

3.Garyndynyñ bozulmasy

4.Garyşdyrma işleriň yzygiderligi.

5.Ölçeme. 

 

1.Garyşdyrmanyñ maksatlary.

Egirme kärhanalarda ulanylýan çig mal hiç haçan gyradeñ bolmaýar. Çünki tebigy süýümler we sintetiki süýümler öndürlende tebigy ýa-da emeli şertleri birmeñzeş saklap bolmaýar. Mundan başga-da süýümler dürli görnüşde işlenilýänligi üçin tapawutlar ýüze çykyp bilýär. Garyşdyrmanyñ maksatlary:

·       soñky çykýan önüme gerek häsiýetleri bermek (meselem sintetiki süýümleri tebigy süýümler bilen garyşdyryp, öndürilýän ýüplügiň ýörite häsiýetlerini gazanmak);

·       süýümleri garyşdyryp çig malyñ üýtgeýän häsiýetlerini düzgünleşdirmek (özara tapawutlaryny azaltmak);

·       çig malyñ bahasyny peseltmek (gymmat çig maly arzan çig maly bilen garyşdyrmak);

·       materialyñ işleniş häsiýetlerini gowylandyrmak;

·       garyşdyrylýan süýümleriñ reñkini we başga häsiýetlerini üýtgedip, önüme üýtgeşik daşky görnüşini bermek;

 

2.Garyndylara baha bermek.

Garyndynyñ deñölçegliligine  iki ugurda baha berlip bilýär: önümiň uzynlygyna tarap we önümiň keseligine tarap.

Garyndynyñ deñdälligi uzynlyga tarap gidende ýüplügiñ yzygider gelýän her indiki  böleklerinde süýümler üýtgeşik ýerleşýärler. Bu bolsa önümiñ üstünde çyzyklaryñ (zolaklaryň) emele gelmegine getirýär.

  

1-nji surat. Önümiñ uzynlygyna tarap gidýän garyndynyñ deñdälligi.

 

Deñdällik keseligine tarap gidende süýümler ýüplügiñ kese-kesigine tertipsiz ýerleşdirilýär, netijede timarlanandan soñ çykýan önümiñ daşky görnüşi birsydyrgynsyz bolýar.

 

 

2-nji surat. Önümiñ keseligine tarap gidýän garyndynyñ deñdälligi.

 

Sintetik we tebigy süýümler garyşdyrylanda garyndynyñ gyradeñligine baha bermek has kyn, sebäbi bir düzüji beýleki düzüjiniñ arasynda ýitip biler ýa-da tapawutly reñkli bolup biler.

 

3.Garyndynyñ bozulmasy.

Egirmeçi dürli süýümleri ýüplügiñ içinde deñ ýaýratmaga çalyşýar. Onuñ üçin ilki bilen oňat garyndyny emele getirmeli, soñ bolsa garyndynyñ hilini soñuna çenli tä ýüplük emele gelýänçä durnuksyz saklamaly. Gowy garyşdyrmak añsat iş däldir, emma garyndynyň hilini soñuna çenli bozman saklamak köplenç mundan hem has agyr ýumuşdyr. Sebäbi dürli uzynlykly, dürli gurluşly süýümler işlenende özüni tapawutly alyp barýarlar. Şonuñ üçin hem köplenç garyndynyň bozulma ýagdaýy ýüze çykýar.

Käbir maşynlaryñ bunkerlerinde (meselem iýmitlendiriji-garyşdyryjy maşynda) üýtgeşik gurluşly süýümler hersi bir ýerde aýry topar bolup ýygnanmaga ymtylýarlar. Şuňa meñzeş ýagdaý çekim abzallarynda ýüze çykýar. Has uly uzynlygy ýa-da daşky şekili (ýylmanak – gödek, boýalan – boýalmadyk we ş.m.) bolan süýümler beýlekiler bilen (ýagny has gysga ýa-da üýtgeşik şekilli süýümler bilen) gowy ýapyşmaýarlar. Haçanda çekdirilende olar tapawutly hereket edýärler, ýagny topar-topar bolup üýşýärler we netijede garyndyny bozýarlar. Howa arkaly daşama hem garyndyny bozup bilýär.

 

4. Garyşdyrma işleriň yzygiderligi.

          Garyşdyrmany üç tapgyrda amala aşyrỳarlar:

-         garyşdyrylỳan her aỳry düzüjiniň mukdaryny ölçemek we takyk kesgitlemek;

-         garyşdyrmak, ỳagny düzüjileriň ölçenilen mukdarlaryny bir ỳere getirmek;

-         özara ỳaỳratmak, her düzüji süỳüm garyndynyň her ỳerine deň düşer ỳaly paỳlaşdyrmak;

 

 

3-nji surat. Garyşdyrma işleriň yzygiderligi.

 

Tapgyrlaryň hersi möhüm. Emma deň ỳaỳratmakda iň uly kynçylyklar ỳüze çykỳar. Garyndyny şol ỳagdaỳynda bozman saklamak bir uly meseledir. Sebäbi daşky gurluşy dürli bolan we süỳnmeklikde kuwwaty siňdirmek ukyby üỳtgeşik bolan süỳümler aňsat garyndynyň bozulmagyna getirip bilỳärler.

 

5.Ölçeme. 

Garyşdyrmada ölçemegiň şeỳle usullary ulanylỳar:

Tertipsiz garyşdyrma – tüỳdüji arassalaỳjy maşynlarda, daraklarda bolup geçỳär.

Ölçenen ỳöne arakesmeli garyşdyrma – terezili iỳmitlendirijide bolup geçỳär. Şonda düzüjiler arakesmeli tapgyr-tapgyr göỳberilỳär. Ölçenen we üznüksiz garyşdyrma, contimeter (Rieter), çogdam iỳmitlendiriji (Trützschler) we jer ỳaly maşynlarda ulanylỳar. Jer maşynda süỳümler tapgyr-tapgyr berilmeỳär, ỳöne her aỳry düzüji tutuş önümiň dowamynda uzynlygyna çyzyk ỳaly gidỳär. 

 

 

 

Barlag soraglary:

 

1. Garyşdyrmagyň maksatlary näme?

2. Garyndy nädip bozulyp bilýär?

3. Garyşdyrmada ölçemegiň nähili usullary ulanylỳar?

4. Garyşdyrma işleriň yzygiderligini beýan etmeli.