Tema:

Goşma we hil sazlama.

 

Işiň maksady:

Düzgünleştirmegiñ esasy usullaryny öwrenmek

 

İumuş:

1. Hile baha bermegiñ zerurlygy we standart howa şertleri.

2.Çig maly saılamak.

3.Süıümleriñ esasy hil görkezjileri.

 

1.Önümçilikde deñölçegliligiñ bozulmasy.

Egirme kärhanalarda önümiñ düzgünsizligi jer maşyndan soñ geçişden geçişe köpelip barıar. Onuñ iki sebäbi bar:

·       Jer maşynda önüm inçelıär, onuñ kese kesiginde süıümleriñ sany azalıar. Süıüm näçe az bolsa şonça da olary deñ ölçegli ıerleşdirmek kyn bolıar.

·       Her çekim işi düzgünsizligi artdyrıar.

Her maşynyñ önümiñ umumy düzgünsizligine edıän goşandyny şeıle hasaplap bolıar.

 

CV2hakyky = CV2iımit + CV2goşmaça

 

Meselem, eger fitiliñ düzgünsizligi CV = 4%, ondan edilıän ring ıüplügiñ düzgünsizligi CV = 13.6% bolsa, onda ring egiriji maşynyñ goşıan düzgünsizligi

 

CV2goşmaça = CV2hakyky - CV2iımit

CVgoşmaça == 13%

2.Düzgünleştirmegiñ esasy ıollary.

Önümçiligiñ her geçişi düzgünsizlik kemçilikleriñ çeşmesi bolup biler. Aıratynda çekim abzal düzgünsizligi güıçli artdyrıar. İüplügiñ gerekli häsiıetlerini almak üçin önümçilik prosessine düzgünleştirme işleri goşmaly bolıar. Düzgünleştirmegiñ üç sany esasy ıollary ulanylıar:

·       Goşma

·       Hil sazlama

·       Bir-wagtda çekme we tow berme

 

Esasan goşma ulanylıar, ıöne soñky wagtlar sazlamanyñ ähmiıeti artyp barıar. Bir-wagtda çekme we tow berme usuly diñe ıüñüñ apparat egirme kärhanalarynda ulanylıar.

3.Goşma.

Bu takyk dä emma ıönekeı we amatly usuldyr. Bir-näçe önüm, meselem lentalar goşulup bilelikde çekim abzala iımitlendirilıär (  -nji surat). Lentalaryñ hemme inçe ıerleriniñ biri-birine gabat gelmegiñ mümkinçiligi örän kiçi. Galyñ ıerler hem şeıle. Tersine, lentalaryñ köp ıerlerinde tötänleıin ıaıraıan inçe ıerler galyñ ıerlere gabat gelerler we bular biri birini düzünleştirerler, ıaparlar. Bu usulda diñe gysga we orta uzynlyklardaky üıtgemeleri düzgünleştirmek bolıar.

(   -nji surat). Goşmanyñ düzgünleştirmä edıän täsiri.

4.Keseligine garyşdyryp goşmak.

Aslynda her goşma işi keseligine goşmaklyga getirıär sebäbi iımitlendirilıän önümler ıan-ıana goıulyp goşulıar. Emma keseligine tarap garyşdyryp goşmak işi bu bir aıry usuldyr. Bu usul boıunça maşynlaryñ bir geçişnden çykıan önümler indiki geçişiñ maşynlarynda garyşdyrylyp goıulıar. Meselem her bir darak maşyndan çykıan çelekler indiki gelıäñ jer maşynda ıan-ıana goıulman beıleki darak maşynlaryñ çelekleri bilen garyşdyrylyp goıulıar(   -nji surat).

 

                    

 

(    -nji surat. Darak maşynlaryñ çeleklerini jer maşynlarda garyşdyrylyp atanak goıulyşy.

 

 

( -nji surat). Iki çykyşly jer maşynda çelekleri keseligine garyşdyrmak.

 

          İa-da bir geçiş jer maşyndan çykan çelekler indiki geçiş jer maşynlarda bir ıerde toplanyp ıerleşdirilmeıär, olar başga jer maşyndan çykan çelekleri bilen deñ ıaıradylyp ıerleşdirilıär. Öñki zamanlarda saıyjy maşynlardan çykan pişgeleri (watklary) darak maşyndan öñürti goşup garyşdyrmak usuly köp peıdalanylıardy. Iki çykyşly jer maşynlarda her çykyşdan çykan çelekleri beıleki çykyşyñ çelekleri bilen atanak (küşt) tertipde ıerleşdirip keseligine goşmany gazanıarlar.

Keseligine garyşdyrmak hem uzyn aralykda deñölçegliligi  hem garyşdyrmany  gowulandyrıar. İöne häzirki zaman egirme önümçilikde maşynlaryñ geçişeriñ sanynyñ yzygider azalmagy bilen we çykaryş tizlikleriñ artmagy bilen düzgünleştirmegiñ bu  usulynyñ ähmiıeti gitdikçe azalıar.

5. Süıümleri goşmak.

Öñki zamanalar goşmany diñe lentalar we watkalar ıaly ıarym-taııar önümler üçin ulanyp bolıardy. Rotor egiriji maşyn egirme önümçilige girizilenden soñ goşmanyñ has güıçli usulyny, ıagny süıümleri goşmak usulyny peıdalanmak mümkin boldy. Open-end egirmede egiriji maşynyñ açyjy oklawy iımitlendirilıän lentany aıry-aıry süıümlere çenli bölüşdirip tüıdıär. Bu süıümler soñ rotorda ıygnalyp, biri-biriniñ ıanynda tertipli goıuşdyrylıar. Şeılelikde süıümler garyşdyrylyp we goşulyp gowy düzgünleştirme täsirini berıärler. İöne düzgünleştirme diñe rotoryñ töwereginiñ uzynlygynda amala aşyrylıar. Lentadaky uzyn aralykda düzgünsizligini bu usul boıunça aradan aıyryp bolmaıar.

6.Hil sazlama

Awtomatik hil sazlamagyñ iki ıoly bar: açyk-zynjyrly gözegçilik we ıapyk-zynjyrly gözegçilik. İapyk – zynjyrly gözegçilik ulgamynda awtomatik sazlanyşyñ netijeleri ulgamyñ çykyşynda yzygider ölçenip durıar. İagny ulgam öz-özüne gözegçilik edip bilıär. Bu usullaryñ ikisem egirme kärhanalarda ulanylıar. Iki ıagdaıda hem ilki bilen geçıän süıümleriñ göwrümi ölçenilıär, soñ çekim sazlanylıar. Awtomatik hil gözegçiligiñ manysyny düşunmek üçin jer maşynyñ çekim abzalynyñ mysalyny getrip bolar.

7.Çekimiñ sazlanylyşy.

Hili sazlap düzgünleştirmek üçin çekim üıtgedilıär. Çekim abzalda öñki çekim bilen esasy çekim sazlanyp bilıär, emma köplenç esasy çekim sazlanıar. Sebäbi ony uly derejelerde üıtgedip inçe sazlamak bolıar. Öñki çekim az ulanylıar sebäbi onda howply typma kemçilikleri ıüze çykyp bilıärler.

Soñ çekimi giriş we çykyş tizlikleri sazlap üıtgedip bolıar. Köplenç giriş tizlik üıtgedilıar sebäbi çykyş tizligi üıtgedilse öndürijilik hem üıtgeıär. Emma darak maşyn bilen jer maşyn birleşdirilen bolsa tersine - giriş tizlik hemişelik saklanmalydyr.

 

8.Açyk-zynjyrly gözegçilik.

Çekim abzala önümiñ girıän ıerinde ölçeıji sensor (duıgur) goıulıar. Ol önümiñ hakyky ölçegini (göwrümini) dürli usullarda yzygider ölçäp durıar – mehaniki, optiki, howa arkaly ıa-da başga usullarda. Soñ ölçegler barada signal berıär. Sazlaıjy abzal ölçenilen bahalar barada signallary öñden berlen islenıän baha signaly (maksat signaly) bilen deñeşdirıär, soñ abzal bu bahalaryñ aratapawut signalyny güıçlendirıär we ony sazlaıjy enjama göıberıär. Sazlaıjy enjam (hereketlendiriji, servomotor) berilıän signallara görä mehaniki sazlamany amala aşyrıar, ıagny öñki ıa-da arka silindrleriñ tizligini sazlap çekimi üıtgedıär(  -nji surat). Bu ıerde ıene-de bir goşmaça bölek gerek bolup durıar, ıagny signal saklanıan ıeri. Material ölçenilıän ıerden sazlanıan ıere çenli barıança belli aralygy geçmeli. Şonuñ üçin sazlaıjy signal sazlanıan ıere bir-az garaşyp gijä galyp gelmeli. Material sazlanıan ıere barıança signal ıörite öz saklanıan ıerinde (ıatda) durıar. Açyk – zynjyrly gözegçiligiñ iki sany ıetmezçiligi bar. Ilki bilen signal saklanıan ıeri gerek bolıar. Soñ ol öz-özüne gözegçilik edip bilmeıär. İagny ulgamyñ hil sazlanyşy abzalyñ içinde ıüze çykan belli sebäplere görä bozulsa önüm dogry düzgünleştirilmez. İöne açyk-zynjyrly gözegçilikde önüm diñe girişde ölçenilıär, çykyşda däl.  şonuň üçin salaıjy enjam öz özüni barlap dogurlap bilmeıär.

 

 

( -nji surat) Açyk-zynjyrly gözegçilik. A   ölçeıji sensor, B - signal saklanıan ıeri, C – güıçlendiriji, D – sazlaıjy abzal, E – sazlanıan ıeri, F – berlen bahanyñ girizilıän ıeri.

 

9.İapyk-zynjyrly gözegçilik.

Ölçeıji sensor sazlaıjy enjamyñ çykyşynda ıerleşıär, ıagny sazlanıan ıerden soñ. Şol bir meñzeş sazlaıjy abzallar we bölekler ulanylıar, diñe signallaryñ saklanıan ıeri aıyrylıar – ıapyk-zynjyrly ulgamda oña hiç gerek ıok      ( -nji surat).

 

 

( -nji surat). İapyk-zynjyrly gözegçilik. A   ölçeıji sensor,  C – güıçlendiriji, D – sazlaıjy abzal, E – sazlanıan ıeri, F – berlen bahanyñ girizilıän ıeri, G – sazlanylmaıan aralyk.

 

Hakyky ölçenilıän bahany hökman absolıut ululyk ıaly alman ony pozitiw, negatiw ıa-da  neıtral signal ıaly alyp bolıar.

Eger ölçeıji sensordan gereginden artykmaç material geçse sazlaıan hereketlendiriji tarap negatiw signal berilıär (netijede tizlik peseler) tä berlen baha bilen hakyky baha ıene-de deñleşıänçä. Pozitiw signal bolanda tersine tizlik köpeler.

Eger hakyky baha bilen berlen baha gabat gelse signal neıtral bolar. İapyk-zynjyrly gözegçilik açyk-zynjyrla görä has ıönekeıdir. İöne onuñ hem uly bir ıetmezçiligi bar. Bu ulgam belli aralyklarda sazlamany amala aşyryp bilmeıär. Ölçeıji enjam sazlaıjy signaly diñe önümiñ ölçenilen ıeri onuñ üstünden geçenden soñ berip bilıär, ıagny sazlaıjy enjam sazlamany bir-az gijä galyp amala aşyrıar.  Şonuň üçin önümiñ uzyn we orta aralyklarynda kä-bir kemçilikler (düzgünsizlikler) we gysga aralyklarda ähli kemçilikler çykıan önümiñ içine geçerler. İapyk-zynjyrly gözegçilik gysga aralyklarda düzgünleştirmek maksatlara üçin ulanylyp bilmez.

Bir wagtda çekmek we tow bermek.

Süıümlere tow berilende bu tow esasan önümiñ inçe ıerlerde güıçli täsir edıär, sebäbi bu ıerlerde towlaıan güıje iñ pes garşylyk berilıär. Tow berilen zamany bir-wagtda çekim hem edilse süıümler ilki bilen galyñ ıerlerden typyp süışmäge başlaıarlar. Çüñki önümiñ galyñ ıerlerinde süıümleriñ özara sürtülmesi kiçi bolıar. Süıümleriñ bular ıaly süışmeleri galyñ ıerleriñ göwrümi  inçe ıerleriñki bilen deñleşıänçä dowam eder. Soñunda tow hemme ıerde deñ ıaıraıan ıagdaıyna ıeter. Düzgünleştirme yzygider bolup geçıär. Bu düzgünleştirme usuly Arakesmeli (mıul) egirmede ulanylıar.

başlaıarlar.

 

Barlag soraglary:

  1. Her maşynyñ önümiñ umumy düzgünsizligine edıän goşandyny nädip hasaplamak bolıar?
  2. Düzgünleştirmegiñ haısy esasy ıollary bar?
  3. Açyk – zynjyrly gözegçiligi häsiıetlendirmeli.
  4. İapyk-zynjyrly gözegçiligi häsiıetlendirmeli.
ИÑпользуÑÑ‚ÑÑ Ñ‚ĞµÑ…Ğ½Ğ¾Ğ»Ğ¾Ğ³Ğ¸Ğ¸ uCoz